کلاژن چیست؟
بدن با افزایش سن کلاژن کمتری تولید می کند و باعث ایجاد چین و چروک و سفتی مفاصل می شود. کلاژن رایج ترین و فراوان ترین نوع پروتئین در بدن است. در واقع کلاژن پروتئین مهمی است که بدن برای سالم نگاه داشتن و جوان بودن پوست به آن نیاز دارد. این ماده در بسیاری از بافت های عضلات، استخوان ها، تاندون ها، رگ های خونی و دستگاه گوارش یافت می شود. با این حال، وقتی مردم در مورد اهمیت کلاژن صحبت می کنند، به طور کلی به مزایای آن برای پوست اشاره می کنند.
تاثیر کلاژن روی پوست
با افزایش سن، بدن کلاژن کمتری تولید می کند. این کمبود کلاژن منجر به علائم رایج پیری می شود. چین و چروک، شل شدن پوست که در واقع پوست خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد. این ها از علائم کم شدن تولید کلاژن در بدن است.
وقتی سطح کلاژن زیاد باشد، پوست نرم، صاف و سفت است. کلاژن به سلول های پوست کمک می کند تا خود را تجدید و ترمیم کنند. کلاژن همچنین به مرطوب نگه داشتن پوست کمک می کند. به همین دلیل است که همیشه، کلاژن به عنوان یک ماده بسیار مهم برای مراقبت از پوست دیده می شود.
پوست از چه چیزی تشکیل شده است؟
پوست از سه لایه با نام های اپی درم، درم و بافت زیر پوستی تشکیل شده است. اپی درم لایه سطحی پوست بوده و سرشار از کراتین سفت و مقاوم به آب است. در این لایه تمام سلول های پوستی مرده تجمع یافته و ملانین یافت می شود. ملانین به رنگدانه های پوست گفته می شود. دومین لایه درم نام دارد که عروق خونی، چربی ها، اعصاب و فیبر های کلاژن و الاستین را در خود جای داده است. فیبر های کلاژن و الاستین خاصیت ارتجاعی به پوست می بخشند.
چرا پوست دچار پیری می شود؟
فرایند پیری در طول چندین سال شکل گرفته و امکان متوقف کردن آن وجود ندارد. پس از سن ۲۰ سالگی لایه درم هر ساله ۱ درصد کمتر کلاژن تولید می کند. این پدیده یک فرایند پیری طبیعی است که تحت عنوان پیری درونی شناخته می شود. این فیبر های کلاژن و الاستین همگام با افزایش سن فرد ضخیم و شل تر شده که در نتیجه آن کاهش حالت ارتجاعی، افتادگی و چروک های پوستی ایجاد می شوند.
کم شدن کلاژن پوست از ۲۰ سالگی شروع می شود. در دهه بیست و چند سالگی فرایند لایه ریزی پوست ۲۸ درصد کاهش می یابد. این بدان معناست که سلول های مرده پوست برای مدت طولانی تری به یکدیگر متصل می شوند.
در دهه سی و چند سالگی، انتقال رطوبت از لایه درم به اپی درم آهسته شده و سلول های چربی شروع به کوچک شدن می کنند. این اثرات ظاهری نازک و خسته به پوست می دهند. در دهه چهل و چند سالگی، کلاژن به طرز چشم گیری کم می شود، فیبر های الاستین و کلاژن شکسته شده و پوست حالت ارتجاعی خود را از دست می دهد. در نهایت، در دهه پنجاه و چند سالگی، با کوچک شدن غدد سباسه (تولید کننده چربی) پوست خشک و به آسانی کبود می شود. در زنان، یائسگی سطوح استروژن را کاهش داده و پوست را افتاده و خشک تر می کند.
علت کم شدن کلاژن پوست
در ادامه این مطلب عوامل کاهنده مقدار کلاژن به همراه روش های طبیعی مقابله با کم شدن کلاژن پوست بیان شده است که عبارتند از:
۱- آسیب اشعه فرابنفش:
تحقیقات ارتباط بین آسیب اشعه فرابنفش و کم شدن کلاژن پوست را اثبات کرده اند. در یک تحقیق محققان کلاژن را در مقابل اشعه فرابنفش قرار داده و دریافتند که کلاژن از نظر ساختاری به شدت کاهش یافت. پرتو های اشعه فرابنفش به روش های مختلف می توانند به کلاژن آسیب برسانند. آسیب به ماده ژنتیکی سلول و تولید رادیکال های آزاد آسیب رسان به کلاژن از جمله این روش ها هستند.
۲- سن
تولید کلاژن در بدن اغلب افراد در انتهای سال های جوانی یا حتی اوایل بیست و چند سالگی شروع به کاهش کرده و هر ساله ۱ درصد کمتر می شود. با این حال، سن دقیق شروع این فرایند در هر نفر با دیگری متفاوت است. این فرایند متاسفانه غیر قابل اجتناب و خارج از کنترل است. بدن همواره تعادلی بین تولید و از دست دادن کلاژن ایجاد می کند. در هنگام جوانی، بدن کلاژن بیشتری نسبت به مقادیر از دست رفته تولید می کند. همگام با افزایش سن و کاهش باز تولید بافتی این تعادل معکوس می شود.
۳- مصرف سیگار مسبب کم شدن کلاژن پوست
اغلب افراد این موضوع را شنیده اند که مصرف سیگار برای سلامتی مناسب نبوده و سبب پیری زود رس می شود. علت عمده این موضوع تاثیر گذاری مستقیم آن بر کم شدن کلاژن پوست است. در واقع، مصرف سیگار عامل اصلی تخریب کلاژن است. مصرف سیگار اکسیژن رونده به بافت ها را کاهش داده و در نتیجه آن، بافت از باز تولید ایستاده، آسیب دیده و می میرد. این وضعیت، سبب بروز پیری زودرس می شود. یک مطالعه بر روی دو قلو ها دریافت که افراد سیگاری نسبت به غیر سیگاری ها بیشتر به چروک پوستی، خطوط پنجه کلاغی و خطوط صورت دچار می شوند.
۴- رژیم های تغذیه ای التهاب زا
التهاب یکی از دشمن های اصلی هر نوع بافت بوده که بافت های همبند حاوی کلاژن نیز از این قاعده مستثنی نیستند. رژیم های تغذیه ای التهابی که اغلب شامل مقادیر زیاد شکر (قند)، کربوهیدرات های ساده و گوشت های فرآوری شده هستند سیستم ایمنی بدن را فعال و در سرتاسر بدن التهاب ایجاد می کنند. التهاب می تواند در التیام زخم از جمله التیام آسیب های محیطی سلول های پوست اختلال ایجاد کند. از تمامی این موارد قند می تواند برای کلاژن مفید باشد. مقادیر زیاد قند می تواند به سفتی و تکه تکه شدن کلاژن، ضعیف شدن بنیان پوست و تسریع پیری زودرس پوست منجر شود.