پوست منعکس کننده نَسب، سبک زندگی، سن و وضعیت سلامتی است. رنگ پوست، میزان روشنی ﻳﺎ تیرگی آن و یکنواختی پوست، رنگدانه و همچنین ویژگی‌های سطح پوست از نشانه‌های سلامت پوست محسوب می‌شوند.
صنعت لوازم آرایشی و دارویی، امروزه، تجهیزات گسترده‌ای شامل محصولات و روشهای مراقبت از پوست را برای پاکسازی، تسکین، ترمیم، تقویت، محافظت و درمان پوست و سپس، حفظ آن “در شرایط خوب” ارائه می‌دهد. کرم های مراقبت از پوست در زندگی روزمره به راحتی در دسترس هستند و نقش مهمی در مراقبت‌های بهداشتی و پرستاری ایفا می‌کنند.
تبلیغ محصولات مراقبت از پوست معمولا براساس تاثیری است (به عنوان مثال، مرطوب کننده، آنتی‌اکسیدان) که توسط یک فعال (مانند اوره، توکوفرول) برانگیخته می‌شود؛ این ماده فعال از طریق یک حامل (به عنوان مثال، لوسیون) که مبتنی بر یک فناوری خاص (به عنوان مثال، فناوری نانو) است، آزاد می‌شود.
علاوه بر این، تبلیغات امروزی همراه با ادعاهایی شامل برچسب “بدون” (به عنوان مثال، بدون پارابن که یک ماده نگهدارنده خطرناک است) ارائه می‌شوند. امروزه روشهای نوین و مدرن مراقبت از پوست شامل پاکسازی، تسکین‌دهنده، ترمیم، تقویت و حفاظت هستند. نیازهای پوست انسان با افزایش سن، تغییر می‌کنند و مساله مراقبت از پوست در این دوران از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در جوانی، اجتناب از عوامل محیطی (مانند عوارض اشعه ماورا بنفش) بسیار ضروری است، در حالی که در سالهای بعد، تماس طولانی‌مدت با منابع مختلف رطوبت از جمله ادرار، مدفوع، عرق و محتویات آنها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
متعاقباً نواحی پوستی که به مراقبت و محافظت نیاز دارند نیز تغییر کرده و در ابتدا، نواحی پوستی که در معرض محیط خارجی قرار دارند (مثلا صورت، بازوها، ساق پاها) و سپس، نواحی محصور پوست (مانند چین‌های پوستی، پوست ناحیه تناسلی، کشاله ران و پاها) به مناطق آسیب‌پذیر (نقاط داغ) تبدیل می‌شوند.
پیری به خودی خود ساختار پوست و عملکرد آنرا در طول زندگی تغییر داده و حساسیت پوست را نسبت به مشکلات متعدد بالینی (مانند خشکی پوست) افزایش می‌دهد. بیماری‌های پوستی (مانند عفونت‌های باکتریایی / قارچی)، اثرات تجمعی بیماری‌های سیستمیک (مانند دیابت، نارسایی کلیوی) یا دارو درمانی (به عنوان مثال برای درمان‌های سرطانی) نیز مراقبت‌های ویژه پوست نیاز دارند.
تاریخچه استفاده از کرم های مراقبت از پوست
تا آغاز دهه 1900، هیچ تفاوت واضحی بین مولفه‌های فعال و غیر فعال در آماده سازی‌های پوستی و آرایشی وجود نداشت. بعدها اثرات درمانی خاصی به برخی از مواد شیمیایی خاص نسبت داده شد و مفهوم حامل (ماده حامل نسبتاً غیرفعال) در این صنعت توسعه یافت. امروزه، فرمولاسیون‌ها مخلوطی از اجزای سازنده هستند که اساساً شامل یک یا چند حامل و یک یا چند ماده اصلی فعال هستند.
اثربخشی محصولات پوستی و آرایشی نیز تحت تأثیر نوع حامل و مواد اصلی فعال است. از این رو، انتخاب صحیح حامل مناسب نقش مهمی در تولید یک محصول دارد. محصولات دارویی با هدف دستیابی به یک اثر درمانی تولید می‌شوند. در این موارد ، نقش حامل این است که امکان ورود مواد اصلی به محل مورد نظر را ممکن می‌سازد.
فرمولاسیون‌های آرایشی حاوی داروهای مطلقا درمانی نیستند، اما هدف آنها بیشتر کمک به هموستاز (هم ایستایی) پوست و جلوگیری از فرایندهای مخرب است. نمی‌توان به راحتی مرز واضح و مشخصی را برای صنعت پزشکی و آرایشی تعیین نمود، در حالی که تمایل مشهود صنایع آرایشی به تولید محصولات حاوی مواد دارویی به معرفی مفهوم محصولات آرایشی-دارویی (cosmeceutical) منجر شده است.
این اصطلاح به ترکیبات شیمیایی – دارویی اشاره دارد که هدف آنها، افزایش زیبایی پوست با استفاده از موادی است که عملکرد پوست را اصلاح می‌کنند یا عملکرد یا مزایای مرتبط با سلامتی بیشتری را را فراهم می‌سازند.
ساختار پوست
پوست بیرونی ترین لایه‌ایی است که بدن انسان یا حیوان را می‌پوشاند. برای داشتن پوستی سالم و زیبا باید فرایندهای پاکسازی و مراقبت را به طور روزانه انجام داد. به طور کلی، پوست از سه لایه مجزای هیپودرم (ساب درم یا زیر پوست)، درم و اپیدرم (روپوست) تشکیل شده است (شکل 1).
لایه هیپودرم بافت زیرین درم بوده و شامل بافت چربی یا سلولهای چربی همراه با تیغه‌های کلاژن می‌باشد. درم در زیر اپیدرم قرار دارد و از نظر ساختاری و تغذیه‌ای از آن پشتیبانی می‌کند.
این لایه حاوی رگهای خونی، اعصاب، فولیکول‌های مو، عضله آرکتورور پیلی (ماهیچه راست‌کننده مو)، غدد عرق و غدد چربی است. اپیدرم لایه بیرونی پوست و شامل چهار لایه سلولی مجزا به نام‌های لایه بازل (یا لایه زاینده)، لایه اسپینوزوم (لایه خاردار)، لایه گرانولوزوم (لایه دانه‌ایی) و لایه کراتین (لایه شاخی یا استراتوم کورنئوم) است.
سلولها در لایه بازل اپیدرم تکثیر می‌شوند. پس از خروج سلولها از لایه بازل، تمایز و مهاجرت آنها به سمت بالا از طریق لایه اسپینوزوم و لایه گرانولوزوم آغاز شده و در نهایت به لایه کراتینی می‌رسند و از آن خارج می‌شوند.
لایه کراتین، خارجی‌ترین و مهم‌ترین لایه پوست به شمار می‌رود زیرا با محصولات آرایشی، پارچه و سایر سطوح در تماس است. لایه کراتین حاوی کراتینوسیت‌های غنی از کراتین تشکیل شده است.
کراتینوسیت‌ها در نواحی لایه‌ای لیپیدی قرار دارند که جهت آنها موازی سطح کراتینوسیت است. این ساختار مرکب توسط سلولهای مرده تشکیل می‌شود و بنابراین، مانع حفاظتی پوست در برابر خطرات مختلف محیطی به شمار می‌رود.
دو لایه لیپیدی (سرامیدها، کلسترول و اسیدهای چرب آزاد) و آب، ساختار ژل مانند مایع چند لایه ای بین سلولی را تشکیل می‌دهند. این لیپیدها قسمتهای مهم لایه کراتین هستند و در جلوگیری از اتلاف آب از اپیدرم و ورود باکتریهای مضر نقش دارند.
برخی از انواع کرمهای پوستی
کرمهای پوست به دو نوع تقسیم می‌شوند: کرمهای روغن در آب (O/W) که از قطرات کوچک روغن پراکنده در یک فاز پیوسته آبی تشکیل شده‌اند و کرمهای آب در روغن (W/O) که در آن، قطرات کوچک آب در یک فاز روغنی پیوسته پراکنده شده‌اند. این که کدامیک از دو فاز آبی یا روغنی به عنوان فاز پراکنده در نظر گرفته می‌شود، عمدتا به عامل امولسیون کننده و مقادیر نسبی دو فاز بستگی دارد.
کرم های روغن در آب رایج‌ترند و از نظر آرایشی قابل قبول‌تر هستند زیرا چربی کمتری دارند و به راحتی با استفاده از آب شسته می‌شوند. کنترل کرمهای آب در روغن دشوارتر است اما از آنجایی که بسیاری از داروهای مورد استفاده در کرم ها آبگریز هستند، سریعتر در کرمهای آب در روغن آزاد می‌شوند. کرم های آب در روغن همچنین دارای رطوبت بیشتری هستند زیرا با ایجاد یک مانع روغنی باعث می‌شوند تا اتلاف آب در لایه شاخی پوست کاهش یابد.